Dromen

 1. Achtergronden
* Leven is groeien; vanaf de geboorte "leren" we voortdurend; we leren staan en lopen, we leren praten, we ontdekken duizend en één dingen; kortom we ontwikkelen, om bij de kern te (kunnen) komen, zowel bij de eigen wezenskern als bij de ‘kern’ van dit leven.

* het Onbewuste & het Bewuste  (de polariteit in alles)
De droom is een toegang tot het gebied van het onbewuste; het is ook een toegang tot een andere dimensie. 

Het Onbewuste - daar waar de schaduw woont…
Het leven bestond al miljoenen jaren alvorens de van zichzelf bewuste menselijke persoonlijkheid ten tonele verscheen. De oeroude levensprocessen maken nog steeds in belangrijke mate ons wezen uit, maar we komen er zelden mee in aanraking. (behalve dan in onze dromen -*1) Ons lichamelijk en geestelijk welzijn is afhankelijk van een goed samenspel tussen de spontane levensprocessen en onze bewuste beslissingen en handelingen; mede daarom is het van vitaal belang om in contact te komen met dát deel van onze oeroude processen, waar wijzelf een inbreng kunnen doen, namelijk onze schaduw- zijde, en vooral dan onze psychologische schaduw.

(*1) - De droom is een verbindende schakel tussen het levensproces en onze bewuste persoonlijkheid.

De mens leidt op twee manieren zijn leven. Op de eerste plaats is er het bewuste aspect. Hier weet hij wat er gaande is en kan hij de gebeurtenissen beïnvloeden. Het brein werkt op dat moment met het bewuste deel van het individu. Aan de andere kant is er het onbewuste aspect. Het onbewust deel van het brein gaat uit van archetypes, symbolische beelden; en van opgeslagen informatie en ervaring. Het onbewuste compenseert op elk moment het bewuste. Dit is de belangrijkste rol van het onbewuste. Het evenwicht van het individu is gewaarborgd door de interactie bewust - onbewust. Het is de andere kant van het decor, een beetje zoals een camera waar alles omgekeerd is. Herinneringen worden opgestapeld in het onbewuste, zoals in een soort oud magazijn waar men alles weet en alles kan vinden, en terug vinden.
Er zijn verschillende vormen van het onbewuste: het PERSOONLIJKE onbewuste en het COLLECTIEVE onbewuste.
- Het persoonlijke onbewuste is een geheugen met psychische inhoud, min of meer aanvaard of verdrongen, betreffende enkel de persoonlijke problemen en zaken van het individu.
- Het collectieve onbewuste is een bredere vorm van het persoonlijke onbewuste, waar de inhoud van de hele beschaving zich bevindt sinds de creatie van de mens. Het collectieve onbewuste houdt dus een enorme kennis en macht in. Alle dromen, voorgevoelens, archetypes, symbolen, legendes, enz. zijn verborgen in de dieptes van het collectieve onbewuste. 

Toen wij geboren werden moesten wij het vuur en het wiel niet meer uitvinden; de jongere generaties groeien nu ook op met de computer als een vanzelfsprekend onderdeel van de wereld… het is een illustratie van de talloze elementen van het collectief van de mensheid.

-  Het Onbewuste - Toelichting 2

Het persoonlijk onbewuste betreft onbewuste inhouden van wat je persoonlijk hebt meegemaakt, je persoonlijke levensgeschiedenis. Bv.: vergeten levenssituaties, verdrongen herinneringen. Het is als het ware een groot persoonlijk archief dat in het onbewuste is opgeslagen, en dat (ten dele) weer bewust kan worden als je het je weer wilt herinneren.

Het collectieve onbewuste bestaat volgens Jung uit beelden die we geërfd hebben van onze voorouders. Net zoals we fysiek zijn opgenomen in het evolutieproces (de mens als 'vervolg' op de diersoorten), zo evolueert ook de 'soort' mens verder, en dragen we via onze genen de ervaringen van ons voorgeslacht over aan de volgende generatie. Op die manier zouden we dus niet alleen fysieke kenmerken (haarkleur) en karakterkenmerken (driftig of rustig persoon) erven, maar ook de overlevingsmechanismen van onze voorouders. Via onze genen worden de overlevingsmechanismen doorgegeven die onze voorouders geholpen hebben om zich staande te houden in het leven; we erven de mechanismen die dienden om te overleven in de “struggle for life” (vechten om te overleven), en die leidden tot de “survival of the fittest” (overleven van de sterkste). M.a.w. we erven gedragsmogelijkheden die onze voorouders in staat stelden om succesvol te overleven. Die mechanismen zitten dus al, als mogelijkheden in onze genen, op het moment dat we geboren worden.
 En waar bestaan die overgeërfde gedragsmogelijkheden dan uit? Het zijn krachtige beelden die zich in ons collectieve onbewuste bevinden. Collectief, d.w.z. dat dit geen individuele mogelijkheden zijn, maar dat dit mogelijkheden en krachten zijn die we als menselijke soort in ons dragen. Deze inhouden van het collectieve onbewuste worden door Jung 'archetypen' genoemd. 
De beelden uit het collectieve onbewuste komen (volgens Jung) vooral naar voren op momenten dat je leven aan sterke veranderingen onderhevig is of bij de overgang van de ene levensperiode naar de andere. Denk aan de overgang van de puberteit naar de volwassenheid. Het is een deel van ieders levensopgave om de oerbeelden in ons bewustzijn en vervolgens in ons dagelijkse leven te integreren. Dit proces gaat gedurende ons hele leven verder en wordt door Jung individuatie genoemd. Het is een vaak fascinerende ontdekkingsreis door je innerlijk die je helpt zin te geven aan je bestaan. (Jung’s eigen leven vormt een voorbeeld van deze reis) Deze reis is vooral ook zinvol omdat in je dromen behoeften en emoties naar voren komen die je overdag niet zo aan de orde laat komen. Dromen hebben daarmee een compenserende functie. In je dromen kun je te maken krijgen met louche figuren, met junks, dieven of prostituees. Vaak figuren waar je maar liever een blokje voor om loopt (of juist weer niet). En daarmee doe je jezelf tekort. De ontmoeting met wat Jung 'de schaduw' noemt kan je leven intens en diepgaand verrijken en kleur geven. Het accepteren van die kanten van jezelf, die je liever niet aan anderen zou willen laten zien, verruimt uiteindelijk je mogelijkheden.

* Het niet oordelen:
-Op Aarde is alles polair, alles heeft een aanvullende pool of 'tegenpool'; het één kan niet bestaan zonder het andere; alles heeft een functie, een taak, een Zin… niets is eenzijdig goed of eenzijdig slecht, de werkelijkheid is neutraal…

* De Taal van onze dromen: 
Het onbewuste hanteert zijn eigen taal; via de droom komt het onbewuste in ons bewustzijn; tenminste als we de droom kunnen opvangen bij het ontwaken. (zo niet dan werkt de droom op een andere manier) De droom gebruikt hierbij een "eigen taal";  het zijn beelden en verhalen die om vertaling vragen willen we de boodschap van de droom begrijpen en constructief inschakelen in ons groeiproces. Om dus een droom uiteindelijk te kunnen begrijpen moeten we hem als het ware vertalen naar onze bewuste taal.

* De Taal van het Onbewuste:
Het Griekse woord 'mythos' van Mythologie, betekent 'gesproken woord' - 'verhaal'. Het zijn vertellingen over het leven en handelswijzen van goden en geesten; over de scheppingstijd of over het ontstaan van het eigen volk, met de zegen van de goden.
De  taal van de mythologie is wezenlijk dezelfde als de taal van de sprookjes, en van onze dromen. (onze 'droomtaal' is dus vergelijkbaar met de beeldtaal van sprookjes) Deze symbool- taal is de universeel- menselijke taal van het onderbewuste. Deze taal is deels voor een grote meerderheid van de mensen van toepassing maar deels ook zeer persoonlijk en individueel, namelijk afhankelijk van onze persoonlijke evolutie.

* De Taal van het Bewuste: 
Onze bewuste taal dienen we, om een juiste droomduiding te kunnen doen, flink uit te zuiveren(het niet oordelen) en dienen  we eveneens te vertalen. Het is zeer belangrijk om ons deze "Nieuwe Taal" eigen te maken, willen we echt groeien aan onze dromen. Tevens zal blijken dat deze taal ook tijdens de waaktoestand een waardevol gegeven kan zijn. 

Voor de interpretatie van dromen (duiding) is inzicht in de verschillende lagen van de menselijke geest nodig.
 Een goed werkbaar model is nog steeds het VIERTRAPSMODEL van Freud en Jung.
In overeenstemming met dit model is er (1) het "dag bewustzijn" en zijn er  (2) drie belangrijke groepen dromen, één groep voor elke onbewuste laag van de menselijke geest: 

2. De DROOMWERELD 
C.G.Jung: Dromen kunnen we niet met een bepaalde bedoeling en naar believen bedenken, het zijn spontane, natuurlijke fenomenen. Zij bedriegen niet, verdraaien en verbergen niet, maar verkondigen op een eenvoudige manier dat wat ze zijn en wat ze bedoelen. Onaangenaam en misleidend kunnen ze zijn, maar alleen  omdat we ze niet goed begrijpen. Toch werken zij niet met kunstgrepen, maar verkondigen hun inhoud op hun eigen manier zo duidelijk mogelijk.

Waarom je bezig houden met je dromen? (en eventueel die van anderen, zoals bv ouders naar hun kinderen toe)
De droom is een verbindende schakel tussen het levensproces en onze bewuste persoonlijkheid. Het leven bestond al miljoenen jaren alvorens de van zichzelf bewuste menselijke persoonlijkheid ten tonele verscheen. De oeroude levens processen maken nog steeds in belangrijke mate ons wezen uit, maar we komen er zelden mee in aanraking, behalve dan in onze dromen. Omdat ons lichamelijk en geestelijk welzijn afhankelijk is van een goed samenspel tussen de spontane levensprocessen en onze bewuste beslissingen en handelingen, is de droom van vitaal belang als trefpunt tussen die twee.

Dromen hebben een meervoudige functie, zoals: 
- ervaringen van het leven helpen te verwerken; een middel om onze fysiologische en psychische activiteiten in evenwicht te brengen.
- het persoonlijke groeiproces ondersteunen.
- voorbereiding op wat komen gaat.
- een uiting van wat er zich in het lichaam afspeelt.
- een originele bron van inzicht en informatie.

Het onderzoeken van dromen is als het blootleggen van de diverse lagen van de psychologische geschiedenis van de mens, een geschiedenis die we allen gemeen hebben. (Collectief)

Een bijzonder gegeven zijn de Archetypische dromen (Grand dreams) - zie ook verder bij  ARCHETYPEN

Archetypen zijn "mythologische motieven"(zie boven taal van het onbewuste) die uit het collectieve onbewuste opduiken en in mythen en dromen steeds opnieuw symbolische vormen  aannemen.
Een Archetype is een fundamenteel beeld, een besturend principe van het onbewust deel van de menselijke psyche. Ze zijn "de diepste patronen van het psychisch functioneren", het zijn de "wortels van de ziel" en bepalen het perspectief dat we op onszelf en de wereld hebben; het zijn de axiomatische, evidente beelden waar het psychisch leven en onze psychologische theorieën steeds weer op uitkomen.
- Archetypen hebben uiteenlopende invloeden op ons bewuste leven. Ze hebben deels een ondersteunende  werking, zoals instincten bij dieren.
Droomarchetypen zijn essentieel voor het vinden van ons "ware zelf". Door in dromen naar archetypen te zoeken en ze te leren herkennen, kunnen we bruggen bouwen naar het onbewuste deel van onze geest.                                                  

Als onze droom ons confronteert met elementen die rationeel gezien in het dagelijks leven onmogelijk zijn en ons leiden naar "de werelden van mythe en magie", dan zijn we de wereld  van de archetypen binnengegaan. Op het moment dat we ons in - een voortdurend van vorm veranderende wereld bevinden, waarin dieren praten, mensen zonder kwetsuur na een dodelijke verwonding opstaan, vreemdelingen door gesloten deuren binnenkomen en bomen zich in schone vrouwen vertakken - weten we dat we contact hebben  met archetypische krachten.

C.G. Jung gaf de volgende definitie van het archetype:
Het archetype is op zich een leeg en formeel element. Het is slechts een mogelijkheid die de vorm, waarin dingen zich zullen voordoen, kan aannemen. Het archetype is een fundamenteel idee, een immaterieel begrip dat zich reeds gemanifesteerd zou hebben alvorens een materiële vorm aangenomen te hebben. De potentiële vorm is reeds aanwezig, zelfs voordat de psychische inhoud gevuld is met ideeën of vaste denkbeelden. Deze kracht- en energievelden hebben als taak orde te brengen in wat door het onbewuste verdrongen is. Elk archetype kan zich ontwikkelen en zich vertakken zoals een boom en een adembenemende bloei met duizenden vormen bereiken.

Mogelijk bestaan er 4 basis archetypes afkomstig van ogenschijnlijk tegenstrijdige principes die ons bewuste en onderbewuste besturen:
dag & nacht,  vader & moeder,  goed & kwaad, (goed en slecht; rechtvaardig en onrechtvaardig; enz. )  leven & dood.

Archetypen kunnen ook volgens inhoudelijke beschrijvingen ingedeeld worden:

Mannelijke archetypen: de oude wijze man (kunnen ook personages zijn zoals de paus of Sinterklaas); de jonge prins (die bv. in de bekende sprookjes de prinses wakker kust); de magiër (ook bij de Smurfen aanwezig!); de medicijnman; de vader; de tiran; de god van de donder (Thor; Donar; Wodan bij de Germanen), de god van de wraak; De Drie-eenheid in de Christelijke godsdienst: God de Vader (archetype van de strenge, almachtige vader); God de Zoon (archetype van de Verzoener, de Verlosser); God de Heilige Geest (de verlichte geest van de magiër).     

Vrouwelijke archetypen: de moeder; de heilige, toegewijde, verzorgende moeder (bijv.: Maria; zie de schilderijen uit de Middeleeuwen); de heks (de levensbedreigende moeder).
In het Christendom is er geen 'Moeder-God'; Maria, de moeder van Jezus komt er bij de katholieken het dichtst bij. Andere culturen kennen wel godinnen, bijv.: vruchtbaarheidsgodinnen; Sophia en Pallas Athene zijn Wijsheid godinnen.

Kind - archetypen: het goddelijk kind (in haast alle godsdiensten terug te vinden), het kwetsbare kind, het speelse kind, het magische kind, de zoon, de dochter.

Dier - archetypen: de slang is het archetypische symbool voor duistere machten; de leeuw is het symbool van kracht; de wolf is het symbool voor het meedogenloze, hongerige, nietsontziende roofdier; de draak is het symbool van de hartstochten en emoties. Er bestaat een (bekend) icoon waarop het verhaal van Sint Joris en de draak is geschilderd. Sint Joris, hoog te paard gezeten, doodt de draak van de passies waar we door bezeten kunnen worden. De held realiseert zich het bestaan van zijn schaduw (namelijk zijn passies die hem tot zonde kunnen verleiden) en probeert deze te overwinnen. Het ego moet zich eerst van de schaduw meester maken en deze assimileren, zodat onze onbewuste motieven bewust worden. Dan pas zijn we in staat te leren om meester te worden van onszelf, zodat de harstochten van het ego ons niet meer beheersen. Een vrouw kijkt toe; pas wanneer de passies van het ego overwonnen zijn is er ruimte voor echte liefde. Deze interpretatie van dit icoon is de meest gebruikte, en wordt gezien als de meest oorspronkelijke. 
 

3. Praktische DROOM verklaring
Hoe aan droomduiding beginnen? enkele  tips:
- Om je dromen meer en vaker op te vangen is je eigen 'instelling' belangrijk, sta je er voor open? - heb je belangstelling voor je dromen? … vóór het slapen gaan tegen jezelf zeggen : 'ik wil graag mijn dromen opvangen' - leg ook schrijfgerief (*1) binnen handbereik naast je bed; je zal merken dat na een korte tijd je regelmatig wakker wordt ná een droom of dat je 's morgens je  dromen nog kan herinneren … heel eenvoudig, maar zeer efficiënt.

1. Vóór het slapen gaan de voorbije dag in omgekeerde volgorde overlopen, dus van - avond naar  - morgen.
2. Bewust vragen aan je Hogere Zelf om 'antwoord' te mogen ontvangen via je dromen.
3. De droom van de ochtend van je verjaardag geeft een 'boodschap' - 'richting' of een 'thema' in verband met je komende levensjaar.

Zoals reeds aangegeven is het belangrijk om zuiver om te gaan met  droomverklaring en droomduiding, dus nogmaals: "niet oordelen"; want wat valt er te oordelen? Mislukkingen in het leven bv. zorgen ervoor dat je "verplicht" wordt om naar je echte trilling graad te blijven zoeken.

De Duiding:
Een eerste belangrijk uitgangspunt bij de vertaling is elk symbool binnen jezelf te plaatsen, elke persoon of dier is een deel van de dromer. Daarnaast stellen symbolen ook de interactie met de omgeving voor en hoe we hiermee omgaan, en waar veranderingen nodig zijn.
- Een globaal beeld van de droom vormen, de sfeer vatten:  Waar ben ik mee bezig geweest?  Hoe verloopt mijn momentele leven; wat is het probleem, het gevoel, enz. Ook de periode, de leeftijd, zijn van belang.
- Wat voel je in de droom? Stel vast wat je emotioneel en fysiek voelt. Ben je fysiek vermoeid, koud, ontspannen, hongerig?  Voel je je emotioneel gesproken bedroefd, boos, verloren, teder of bang tijdens de droom? Zo kan je achterhalen op welk gevoelsterrein de droom betrekking heeft. Belangrijk is ook vast te stellen of de gevoelens in de droom goed naar buiten gebracht of juist ingehouden worden. Worden ze ingehouden dan dien je jezelf vrijer te uiten. 
- Wat is de voornaamste handeling(en) in de droom?  Vaak is er een dominerende bezigheid zoals lopen, kijken, tobben, iets maken, trachten te ontsnappen; enz.
- Welke rol speel je in de droom? Ben je een vriend, minnaar, soldaat, ...vergelijk dit met je rol in het dagelijkse leven en kijk naar de omstandigheden in de droom.
- Ben je actief of passief in de droom? Toeschouwer, deelnemer of hoofdrol; met passief wordt bedoeld dat je geen hoofdrol speelt, dat je slechts toeschouwer bent, dat andere mensen en gebeurtenissen je gedrag bepalen. Vergelijk of je in het dagelijkse leven een zelfde attitude hebt.
- Kom je dingen waarvoor je bang bent in je dromen tegen? Dromen zijn een volkomen innerlijk proces, meestal door ons geschapen uit innerlijke gevoelens, beelden, creativiteit, gewoonten en inzichten. Ook monsters in dromen maken dus deel  uit van onszelf. Als we voor ze weglopen, gaan we alleen maar aspecten van onszelf uit de weg. Als je kan achterhalen wat voor gevoelens er in de droom voorkomen kan je ook uitvinden wat je uit de weg gaat. Veel voorkomende elementen zijn chaos en angst.
- het "omdat - element" in de droom: in veel dromen gebeurt er iets of net niet, of verschijnt er iets.....omdat! 
Je zit bv. in een kamer en vindt een deur om te ontsnappen. Het is heel donker om je heen en je gaat de deur  niet door "omdat" je bang bent in het donker. Het "omdat - element" is hier angst. De droom duidt er ook op dat je opgesloten zit in een onbevredigend leven omdat je bang bent kansen te grijpen of iets onzeker (nieuw, onbekend) te ondernemen. 
- Gecamoufleerde symbolen: Het verplaatsen van de agressie van een bedreigend naar een minder bedreigend mikpunt is een gebruikelijke handelwijze bij mensen en dieren. Als we boos zijn op onze partner, kunnen we bv. de kat een schop geven of de kinderen afsnauwen, in plaats van recht op het eigenlijke doel af te gaan.
 * Volgens Freud drukken we in dromen uit wat we onderdrukken, of wat door de maatschappij onderdrukt wordt -in termen van gedrag of seksualiteit, en vooral in termen van verschoven agressie. Wat in de droom het belangrijkst en het meest emotioneel geladen lijkt, kan dus het minst belangrijk zijn. (het geeft echter wel de richting aan)

- Het weglaten van een symbool: Als je van een bepaald symbool in je droom maar niet kunt ontdekken wat het betekent, probeer dan eens te kijken naar wat er gebeurt als je het weghaalt?   Wat verandert er in de sfeer, de energie van de droom als het symbool er niet is?   Wat mis je of wat verbetert er juist? 
Vaak zal het antwoord op dergelijke vragen je al een eind op weg helpen bij het vinden van een betekenis van het betreffende symbool of misschien zelfs van de hele droom.

- Details zijn belangrijk, evenals kleuren en getallen.

Meestal geven verschillende beelden (of verschillende dromen van één nacht) eenzelfde onderwerp weer; dit is een hulpmiddel om de juistheid van de verklaring te toetsen.
- Droom binnen een droom: een droom biedt ons emoties of informatie die we in wakende toestand misschien wel uit de weg gaan. Een droom binnen een droom is meestal een kunstgreep die we toepassen om de schok van de ondergane emoties weg te redeneren; reden te meer om de droom trachten te begrijpen.
- De Schaduw: De schaduw is aanvankelijk het onzichtbare. Wordt de schaduw zichtbaar dan is dat reeds een belangrijke stap op weg naar zelfkennis. (let op het woord: het Zelf en een Kennis; maar ook Kennis) Men begint bewust zijn "donkere" kant waar te nemen. De schaduw verschijnt in de droom om de dromer bewust van zichzelf te maken en dus moeten we onze schaduw noch vrezen noch mijden. De schaduw is ook dikwijls verbonden met het verleden of de toekomst: oude verwondingen werpen hun schaduw over ons gedrag en voelen in het heden, dit geldt al niet minder voor de angst voor de nog ongeboren realiteit van de toekomst. De confrontatie met de schaduw is onvermijdelijk willen we ons leven in het HIER en NU begrijpen. We winnen erdoor aan intensiteit, rijkdom en fantasie.

- Men kan ook in de schaduw staan, of door een ander in de schaduw worden gesteld. Minderwaardigheidscomplex, men wil meer voorstellen, meer aanzien genieten.
- De schaduw is ook datgene wat ons volgt, en tegelijk ook datgene wat we slecht zien; anderzijds kan hij ons bescherming bieden (tegen de zon bv.)
- De schaduw verwijst naar de Ziel en het contact met de Aarde.
"Zonder aards verdriet vind ik de Hemel niet". De aarde is als een stiefmoeder voor ons (sprookjes). We lopen hier wat verloren, dit samen met het gegeven dat de Geest de Materie overvraagd, brengt (aards) verdriet.
- Schaduw is ook: "Mijn bewust gevormd onbewuste"   ["zo ben ik niet"]

Schaduw aspecten zijn delen van onszelf die verdrongen worden; deze aspecten worden in het onbewuste geduwd hetgeen ziekte (psychische, met eventueel een lichamelijke vertaling of signaal) veroorzaakt. Het is het niet aanvaarden van de polariteit of anders gezegd : oordelen in goed en kwaad, waarbij wij het goede willen omhelzen ("zo wil ik zijn") en het kwade verafschuwen. ("zo wil ik niet zijn, zo mag ik niet zijn") We aanvaarden dus maar één helft van een éénheid, hetgeen onmogelijk is. Dus de ontmoeting met de schaduw geeft je datgene wat je eigenlijk het meeste nodig hebt. Maar dromen compenseren ook nog op een andere manier. Aan de basis van onze identiteit ligt vaak het vrouw- of man- zijn. Dit gaat vaak ten koste van onze andere kant: bij vrouwen ten koste van hun mannelijke kant en bij mannen is het omgekeerde het geval. En ook deze kant kan juist in dromen naar voren komen. In dromen van vrouwen zien we de animus naar voren komen, die vooral heeft te maken met denken en creativiteit. De anima -figuur in dromen van mannen zou de belichaming zijn van hun gevoelsleven.

Het is belangrijk dat figuren als de schaduw, de animus en anima, beschouwd worden als op zichzelf staande persoonlijkheden. Persoonlijkheden waarmee we ook in gesprek zouden kunnen gaan. Zo'n dialoog kan de dromer in direct contact brengen met tot nog toe versluierde aspecten van zijn persoonlijkheid. (In Jung’s gedachtegang m.b.t. de dialoog, zijn al contouren van de latere inzichten van de Gestalt-therapie te ontwaren) Daarnaast kunnen dromen begrepen worden door te kijken naar overeenkomsten met thema's uit sprookjes en mythen. Het zijn immers dezelfde archetypen die zowel aan dromen als aan sprookjes en mythen ten grondslag liggen. Nadeel van deze methode is wel dat de duidingen indirect kunnen zijn, d.w.z. niet altijd zonder meer aansluiten bij de ervaring van de dromer zelf.
(meer kan je vinden bij de omschrijving van de Archetypen ,  en in de hoofdtekst Mysteries v.h. Leven)

- Lucide droom (heldere droom): een eigenaardig verschijnsel; het is bewust zijn tijdens een droom, van het feit dat je droomt.
- De terugkerende of repeterende droom: wanneer eenzelfde droomthema gedurende een periode zich blijft herhalen spreken we van een repeterende droom. Deze dromen verdienen extra aandacht, ze vertellen een voor de dromer belangrijke boodschap die nog niet begrepen of aanvaard is.
- Nachtmerries: treden vooral op in tijden van stress, bij innerlijk conflict, relationele moeilijkheden, enz. Niet zelden verwijzen nachtmerries naar angsten en onmacht in de waaktoestand. Een nachtmerrie kan ook vanuit een fysieke factor geactiveerd worden; wanneer je vóór het slapen gaan een veel te zware maaltijd hebt gehad, moet het teveel aan energie verwerkt kunnen worden, hetgeen tot een zeer energieke / intensieve droom kan leiden. Wanneer het droomthema dan nog iets beangstigend toont, dan zit je al snel in een stevige nachtmerrie. 

Tips betreffende duidings- & verwerkings- methoden: 

 1) Associëren: Oudste psychotherapeutische methode om met dromen om te gaan. Wat roept een woord, een beeld, ..., spontaan in je op.
 2) Herbeleven van je droom: Je zoekt het onderliggende 'script' van je droom en je 'vertaalt' het naar je leven overdag.
 3) Focussen: Wat is je lichaamsbewustzijn tijdens de droom? In je lichaam zijn patronen en emoties 'opgeslagen'. Met b.v. je dromen kun je daar rechtstreeks mee in aanraking komen.
 4) Gestalt: Je speelt elementen uit je droom na en je geeft er 'stem' aan. Zo ontdek je vaak onvermoede kanten van jezelf.
 5) Je tekent je droom vanuit verschillend perspectief.
 6) De (positieve) kracht van je dromen ervaren en een plaats in je leven geven (bv. met behulp van affirmaties)
 7) Kleuren: Wat betekent die ene opvallende kleur in je droom? En wat kun je doen om 'kleurrijker' te gaan dromen?
 8) Repeterende droom: dromen achter elkaar, wat is de 'rode draad' in je droomleven?